COVID-19 Aşı Türleri COVID-19’a karşı geliştirilen aşılar, virüse karşı bağışıklık kazandırmayı amaçlar ve birkaç farklı yöntemle üretilmiştir:
- İnaktif Aşılar: Bu aşı türü, virüsü etkisiz hale getirerek bağışıklık sistemini uyandırır. Ölü virüsler kullanılarak yapılan bu aşılar, 2-8°C arasında saklanmalıdır ve üretim süreçleri daha uzun sürer. Örneğin, Sinovac’ın CoronaVac aşısı bu kategoriye girer.
- mRNA Aşıları: Laboratuvarda üretilen yapay mRNA molekülleri kullanılarak bağışıklık sistemini aktive ederler. mRNA, protein sentezi görevini tamamladıktan sonra vücut tarafından atılır. Pfizer-BioNTech ve Moderna’nın aşıları bu gruba dahildir ve bu aşılar düşük sıcaklıklarda saklanmalıdır.
- Viral Vektör Aşıları: Genetik olarak değiştirilmiş adenovirüsler kullanılarak üretilir. Bu aşılar, hastalık yapmayacak düzeyde COVID-19 virüsünün RNA’sını taşır ve bağışıklık tepkisini tetikleyerek hastalığa karşı koruma sağlar. Bu aşılar 2°C ile 8°C arasında saklanır.
COVID-19 Aşıları ve Uygulama Süreci
Türkiye’de ve dünya genelinde onaylanmış bazı COVID-19 aşıları, toplumsal sağlığı koruma amacıyla kullanılmaktadır. Faz III çalışmaları devam eden bu aşılar arasında Pfizer-BioNTech ve CoronaVac öne çıkmaktadır.
- Pfizer-BioNTech Aşısı: Bu mRNA aşısı, COVID-19 virüsünün proteinini hücrelerde sentezleyerek bağışıklık sistemini eğitir. Virüs tanındığında, antikor üretimi tetiklenir. Aşı, 21 gün aralıkla iki doz olarak uygulanır.
- CoronaVac Aşısı: İnaktif virüs kullanılarak üretilen bu aşı, bağışıklık sistemine COVID-19 virüsünü tanıtarak antikor üretimini sağlar. Aşı, 28 gün aralıkla iki doz olarak uygulanır.
Kimler COVID-19 Aşısı Olabilir?
Türkiye’de COVID-19 aşıları, Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen dört aşamalı bir plan çerçevesinde uygulanır:
- Aşama: Sağlık kurumlarında ve eczanelerde çalışanlar, yaşlılar, engelliler, koruma evlerinde yaşayanlar ve bu kurumlarda çalışanlar, 65 yaş üzeri bireyler.
- Aşama: İçişleri, Milli Savunma, Adalet Bakanlıkları, zabıtalar, özel güvenlikler, cezaevleri, eğitim, gıda ve taşımacılık sektörü çalışanları, 50-64 yaş arası bireyler.
- Aşama: 18-49 yaş arası, kronik hastalığı olan bireyler, 18-49 yaş arasındaki diğer bireyler.
- Aşama: Aşılama sırasını kaçıranlar.
Bu düzenleme, metni NLP işlemleri için daha alakalı ve bilgi odaklı hale getirmekte, anahtar bilgileri vurgulayarak işlemeyi kolaylaştırmaktadır.
COVID-19 Aşısının Yan Etkileri Nelerdir?
COVID-19 aşıları, genellikle hafif yan etkilere neden olur. Laboratuvar çalışmaları, aşıların ciddi yan etkilerinin olmadığını göstermektedir. En sık rastlanan yan etkiler şunlardır:
- Titreme
- Yorgunluk
- Kas ve eklem ağrıları
- Baş ağrısı
- Ateş
- Aşı bölgesinde ağrı, kızarıklık veya şişlik
- Kusma
- İshal
Alerjik bünyeye sahip bireyler bu yan etkilerden daha fazla etkilenebilir. Aşırı alerjik reaksiyonları önlemek için, bireylerin aşıdan önce bilgilendirilmesi ve alerjenlere karşı kontrollerinin yapılması önemlidir.
COVID-19 Aşısının Koruyuculuğu Ne Kadar Sürer?
COVID-19 aşılarının sağladığı koruma, belirli bir süre için geçerlidir. Antikor seviyeleri zamanla düşebilir, bu nedenle düşük ihtimalle de olsa aşılı bireyler yeniden enfekte olabilir. Aşılar genellikle iki doz halinde uygulanır ve bu koruma süresinin uzunluğu hakkında daha fazla bilgi elde etmek için klinik çalışmalar devam etmektedir.
COVID-19 Geçirenler Aşı Olabilir mi?
COVID-19 geçiren hastaların, hastalığa karşı bağışıklık kazandıkları kabul edilse de, bu bağışıklığın süresi değişkenlik gösterir. Hastalığı geçirenlerin yeniden enfekte olma riski bulunur. Hastalar, tedavi türüne bağlı olarak, hastalığı geçirdikten 90 gün sonra aşı olabilirler.
Çocuklar COVID-19 Aşısı Olabilir mi?
Şu anda, çocuklar için COVID-19 aşı uygulaması bulunmamaktadır. Aşılar, genellikle 16 yaş ve üzeri gençlere ve yetişkinlere uygulanmaktadır.
COVID-19 Aşısı Olduktan Sonra Sosyal Mesafe Kurallarına Uymak Gerekiyor mu?
Aşı olduktan sonra da hijyen ve sosyal mesafe kurallarına uyulmalı, maske kullanımı devam ettirilmelidir. Bu, bulaşma ve bulaştırma riskini en aza indirmeye yardımcı olur.
Emziren Anne COVID-19 Aşısı Olabilir mi?
Emziren annelerin COVID-19 aşısı olmaları konusunda yeterli bilgi bulunmamakla birlikte, güncel rehberler aşı yapılmasında sakınca olmadığını belirtmektedir.
Biontech Aşısı Sonrası Alkol Alınabilir mi?
Biontech aşısı aldıktan sonra, özellikle aşıdan sonra ilk 7-14 gün süresince alkol tüketimi önerilmemektedir.
